کد مطلب:39306 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:30

گنجینه پرسمان » اهل بيت

فضيلت اخلاقي چگونه به دست مي آيد و امامان چگونه به اين مرتبه رسيده اند؟

مهم ترين و اساسي ترين امر براي كسب فضايل و كمالات انساني، شناخت دقيق انسان است. در اسلام معرفه النفس اساس هدايت، رستگاري و كمال انسان است و اين مهم در قرآن و روايات مورد توجه شايان بوده است چنانكه در آيه 105 از سوره مائده مي خوانيم:

يا ايها الذين آمنوا عليكم انفسكم، لايضركم من ضل اذ اهتديتم

اي كساني كه ايمان آورده ايد بر شما باد نفسهايتان، در اين حال كسي كه گمراه است به شما نمي تواند زيان برساند، زيرا هدايت شده ايد

خطاب به مؤمنان است كه واجب است تا نفس خود را ملازمت كنيد (يعني بشناسيد)، در اين صورت از ضرر و زيان گمراهان در امان بوده و در صراط مستقيم خواهيد بود.

علامه طباطبايي رحمه الله عليه در تفسير آيه فوق پس از مطالب مفصل و ارزنده مي فرمايند:

پس طريق آدمي به سوي پروردگارش همان نفس اوست، و خداي سبحان غايت و هدف منتهاي سير اوست. و اين طريق مانند راههاي ديگر اختياري نيست و اصولاً براي اين طريق شبيه و نظري نيست تا كسي يكي از آن دو راه را انتخاب كند... طريقي اضطراري است و چاره اي جز پيمودن آن نيست، طريقي است كه مؤمن و كافر، آگاه و غافل و خلاصه همه و همه در آن شركت دارند.

در روايات نيز موارد فراواني وجود دارد كه براي حركت انسان به سوي قله نيكي ها، فضايل، رستگاري و دريافت رحمت الهي، شناخت دقيق انسان را شرط اصلي مي داند:

معرفه النفس انفع المعارف (نافع ترين معارف، معرفت و شناخت نفس انساني است.)

غايت العلم معرفه النفس (شناخت و معرفت نفس انساني انتهاي و پايان علم و معرفت است.)

معرفت نفس با همه اهميتش شرط لازم است نه كافي. زيرا معرفت روان و نفس انساني نشان مي دهد كه گرايش به كمالات و خوبي ها در فطرت انساني قرار دارد. لكن انبياء و اولياء الهي براي توجه دادن انسانها به اين زمينه هاي رشد و تعالي و به ثمر رساندن آن مقولات فطري، مأموريت تعليم و تربيت انسان را بر دوش كشيده، به نحو احسن به انجام رسانده اند.

در اين ميان نبايد از اراده انسان غافل ماند كه بدون فعاليت آن فطرت انسان و حتي دعوت انبياء و تعليم و تربيت آنان نيز ره به جايي نخواهد برد.

انسان خود بايد بخواهد و اراده كند تا به سوي قله هاي رفيع كمال حركت كند، براي اين هدف برنامه ريزي كند و با استمداد از فطرت و دين طي طريق كند.

اما درباره ائمه معصوم (ع) بايد به اين توجه داشت كه آنان به فيض خاص الهي خلق مي شوند، لكن براي رسيدن به كمال ثاني بايد به نحو احسن كوشش و مجاهدت كنند. چنانكه در زيارات خطاب به آنان مي گوييم:

الذين جاهدتم في الله حق جهاده

شما كساني هستيد كه در طريق حق، جهاد و كوشش كرديد و حق كوشش را بجا آورديد.

حضرت يوسف (ع) در قصه خويش و در قرآن كريم مي گويد:

ما ابرء نفسي ان النفس لاماره بالسوء الا ما رحم ربي

(من خويش را تبرئه نمي كنم چون نفس انساني پيوسته به گناه فرمان مي دهد مگر آن را كه پروردگارم رحم كند كه پروردگار من آمرزنده رحيم است.)

و اين رحمت الهي نيز بدست نمي آيد مگر در سايه جهد و تلاش مداوم و هدايت خاصه الهي.

snhojatbib@yahoo.com